Hợp đồng thông minh là gì? Từ A-Z về Smart Contract

Hợp đồng thông minh (Smart Contract) là một bước tiến đột phá của công nghệ. Chúng đã và đang từng bước thay đổi cách mà chúng ta tương tác và giao dịch trong thế giới hiện đại. Vậy hợp đồng thông minh là gì? Chúng hoạt động như thế nào? Tầm ảnh hưởng rộng lớn của chúng đối với thế giới ra sao? Đây là những gì bạn cần biết!

Smart Contract – Hợp đồng thông minh là gì?

Smart Contract là hợp đồng mã hóa trên blockchain, giữ vai trò tự động hóa thỏa thuận giữa người tạo và người nhận, không thể thay đổi hoặc đảo ngược. 

• Smart Contract cho phép thực hiện các giao dịch đáng-tin-cậy mà không cần sự kiểm soát từ bên thứ ba. Từ đó làm hạn chế việc bị rò rỉ thông tin cá nhân.
• Smart Contract được xây dựng trên blockchain – một hệ thống sổ cái phi tập trung tồn tại giữa tất cả các bên, nên không cần phải trả phí trung gian (Middlemen). Sử dụng hợp đồng này sẽ giúp bạn tiết kiệm thời gian và chi phí sử dụng.

• Trong định dạng này, các hợp đồng có thể được chuyển đổi thành các dòng mã máy tính, được lưu trữ và nhân rộng trên hệ thống, được giám sát bởi mạng lưới các máy tính chạy trên nền tảng blockchain. Điều này cũng sẽ giúp người dùng chứng minh được tính minh bạch trong mỗi giao dịch.
• Được xây dựng trên nền tảng Ethereum, Smart Contract đã tạo ra nhiều ứng dụng phi tập trung (DApps) và các trường hợp sử dụng khác trên mạng.

Blockchain tuy cũng có những vấn đề chưa được cải thiện, nhưng chúng được các nhà nghiên cứu công nghệ đánh giá là nhanh hơn, rẻ hơn và an toàn hơn các hệ thống quản lý giao dịch truyền thống. Đó là lý do tại sao các ngân hàng và chính phủ đang chuyển sang dùng công nghệ mới này.

Ví dụ về hợp đồng thông minh

Hãy xem hợp đồng blockchain này như câu lệnh “nếu – thì” kỹ thuật số giữa các bên. Nếu một bên đáp ứng yêu cầu của họ, thì thỏa thuận có thể được thực hiện và hợp đồng được hoàn thành.

Ví dụ: Siêu thị ký hợp đồng mua 100kg ngô từ một trang trại. Tiền sẽ bị khóa trong hợp đồng thông minh và được giải phóng tự động khi trang trại giao hàng đúng hạn. Nếu trang trại không giao hàng đúng hạn, hợp đồng sẽ tự động hủy bỏ và trả lại tiền cho siêu thị.

Hợp đồng blockchain thông minh được sử dụng đa dạng, từ chuỗi cung ứng, tài chính, bảo hiểm đến bất động sản,.. Nó có khả năng thay thế quy định chính phủ và giải quyết tranh chấp mà không cần tới tòa án.

Hơn nữa, Smart Contract không chỉ xác nhận các quy tắc và hình phạt xung quanh tương tự như hợp đồng truyền thống, mà còn tự động thực thi các nghĩa vụ đó.

Cơ chế hoạt động của hợp đồng thông minh 

Bước 1: Xác định các bên và thiết lập các điều khoản

Giai đoạn đầu tiên của việc tạo hợp đồng thông minh là xác định các bên liên quan và những thỏa thuận giữa các bên. Thỏa thuận này mô tả chi tiết về các điều khoản hợp đồng, nghĩa vụ của mỗi bên cùng các tiêu chuẩn thực hiện hợp đồng.

Bước 2: Xác định điều kiện thực hiện hợp đồng

Bước này sẽ thống nhất các quy tắc hoặc tiêu chí cần đáp ứng để hợp đồng hợp lệ.

Bước 3: Viết mã hợp đồng thông minh

Mỗi hợp đồng sẽ được viết mã riêng nhằm xác định các bước thực hiện hợp đồng khi đáp ứng điều kiện.

Bước 4: Triển khai hợp đồng lên nền tảng blockchain

Bước thứ tư là triển khai hợp đồng bằng việc xác thực tính hợp lệ qua mã trên mạng blockchain.

Bước 5: Tự động kích hoạt thực hiện hợp đồng

Khi điều kiện xác định trước được thỏa mãn trên mạng blockchain, hợp đồng sẽ được tự động kích hoạt.

Bước 6: Ghi lại chi tiết hợp đồng trên sổ cái blockchain

Thông tin của hợp đồng được nhập vào mạng blockchain khi thực hiện, bao gồm điều khoản, điều kiện và thời gian thực hiện. 

Chi tiết hợp đồng không thể thay đổi sau khi ghi vào sổ cái blockchain. 

Sự khác nhau giữa hợp đồng thông minh với hợp đồng văn bản truyền thống

Bối cảnh lịch sử của Smart Contract

Hợp đồng thông minh Smart Contract không phải là đổi mới từ công nghệ blockchain. Nhà mật mã học – Szabo đã đề xuất ý tưởng này vào những năm 1990, trước khi Ethereum xuất hiện vào năm 2014, làm nổi bật vị trí quan trọng của hợp đồng này trong giao dịch trực tuyến. Szabo còn tưởng tượng về Bit Gold, một loại tiền điện tử không bao giờ thực sự ra mắt, nhưng đã đề cập đến ứng dụng của Smart Contract trong giao dịch trên internet.

Tuy nhiên, Smart Contract không thực sự thu hút sự chú ý cho đến khi công nghệ blockchain xuất hiện vào cuối những năm 2000. Blockchain đã tạo điều kiện cho mạng phi tập trung và đáng tin cậy, loại bỏ việc cần có một tổ chức trung gian để thực hiện hợp đồng thông minh. Ethereum là nền tảng đầu tiên cho phép điều này.

Nhiều người bao gồm cả trang web Ethereum, so sánh Smart Contract với một máy bán hàng tự động. Chúng cùng một mục tiêu là cung cấp sản phẩm cho người dùng mà không cần một người thực hiện giao dịch. Nhưng Smart Contract linh hoạt hơn nhiều.

Smart Contract đã phát triển đáng kể. Từ ban đầu là các câu lệnh if-then đơn giản có thể được lập trình viên tạo và triển khai. Bây giờ chúng đã tiến xa hơn, được sử dụng trong nhiều ứng dụng như quản lý chuỗi cung ứng, giao dịch bất động sản và hệ thống bỏ phiếu. Tiềm năng mà Smart Contract có thể thay đổi cách kinh doanh và tương tác xã hội là rất lớn, làm cho việc phát triển chúng trở thành một lĩnh vực đầy triển vọng trong không gian blockchain.

Lợi ích của hợp đồng thông minh Smart Contract

• Đề cao quyền tự chủ: Bạn là người đưa ra thỏa thuận, không cần phải dựa vào một nhà môi giới, luật sư hoặc các trung gian khác để xác nhận. Với thuật toán ràng buộc, điều này cũng đánh bại nguy cơ thao túng của bên thứ ba, vì việc thực thi được quản lý tự động bởi hệ thống mạng máy chủ ảo khổng lồ.
• Đáng tin cậy: Tài liệu của bạn được mã hóa trên sổ cái chung, bạn sẽ nắm giữ chìa khoá riêng chỉ-duy-nhất-bạn-có. Không sợ bị mất dữ liệu và dễ dàng khôi phục dữ liệu khi bị tấn công.
• Hạn chế thất thoát dữ liệu: Dữ liệu được nhân đôi nhiều lần theo mô hình phi tập trung, giúp dữ liệu được cất giữ ở nhiều nơi và chỉ dùng khoá riêng để truy xuất dữ liệu từ đó giúp hạn chế việc mất hoặc thất thoát dữ liệu.
• Độ an toàn cao: Mã hóa trang web giúp giữ cho tài liệu được an toàn. Trên thực tế, sẽ cần một trùm hacker IQ mới có thể bẻ khóa mã và xâm nhập được hệ thống.
• Xử lý nhanh chóng: Thông thường bạn phải dành nhiều thời gian và giấy tờ để xử lý tài liệu theo cách thủ công. Hợp đồng thông minh sử dụng mã phần mềm để tự động hóa các tác vụ, từ đó loại bỏ hàng giờ các quy trình xử lý thuật toán kinh doanh.
• Tiết kiệm: Smart Contract giúp bạn tiết kiệm tiền vì chúng đánh bật sự hiện diện của một bên trung gian. Không mất tiền thuê và phí sử dụng tài nguyên cho việc quản lí các giao dịch.
• Chính xác: Hợp đồng tự động không chỉ nhanh hơn, rẻ hơn mà còn tránh được các lỗi xuất phát từ việc tự điền vào biểu mẫu.

Những thách thức mà hợp đồng thông minh phải đối mặt là gì?

Smart Contract có triển vọng nhưng cũng có nhược điểm. 

• Có thể mắc lỗi: Chúng được phát triển bởi con người và có thể mắc lỗi, đôi khi dẫn đến việc vi phạm bảo mật. Như trong vụ tấn công vào tổ chức tự trị phi tập trung (DAO) của Ethereum vào năm 2016, khi kẻ tấn công khai thác lỗ hổng trong hợp đồng thông minh gây quỹ và chuyển tiền từ dự án.
• Thiếu quy định rõ ràng: Việc thiếu quy định rõ ràng xung quanh Smart Contract cũng là một thách thức. Việc chuyển tiền an toàn và hiệu quả là có ích, nhưng cần giải quyết các vấn đề như thuế và giám sát của chính phủ. Mặc dù người dùng mong muốn kiểm soát hoàn toàn dữ liệu của họ, nhưng phải cân nhắc cách các cơ quan chính phủ có thể truy cập thông tin họ yêu cầu.
• Lo ngại về khả năng mở rộng: Hợp đồng trên blockchain còn tồn tại nhiều mối lo về khả năng mở rộng và tắc nghẽn mạng, làm ảnh hưởng đến hiệu suất và độ tin cậy, đặc biệt trong thời kỳ cao điểm.
• Thiếu tính linh hoạt: Hợp đồng được thực hiện tự động khi các điều kiện được đáp ứng và không thể thay đổi linh hoạt, đây là một nhược điểm nếu các điều khoản của hợp đồng cần được thay đổi do các sự kiện bất ngờ.

Ứng dụng của Smart Contract

Mã hóa nhận dạng kỹ thuật số

Trên internet, thông tin cá nhân có thể bị bán để kiếm tiền. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể tự kiểm soát được dữ liệu cá nhân của mình. Lúc này hợp đồng thông thông tin chính là giải pháp.

Trong tương lai dựa trên blockchain, danh tính sẽ được mã hóa thành token, được bảo mật an toàn trên blockchain. Nếu người dùng muốn tham gia mạng xã hội hoặc gửi tài liệu cho ngân hàng để vay tiền, họ có thể hưởng lợi từ phương tiện trước và kiểm soát quá trình giao dịch sau đó.

Mạng xã hội không có trung gian kiểm soát. Người dùng tự quản lý thông tin của họ, chỉ chia sẻ những gì họ muốn công khai hoặc giữ riêng tư. Họ có thể tạo hợp đồng thông minh để tham gia trao đổi thông tin theo ý muốn, không cần phải tiết lộ tất cả thông tin cá nhân. Không có bên thứ ba nào thu tiền hoặc lưu trữ và bán dữ liệu – tất cả quyền lợi thuộc về người dùng.

Tương tự, khi giao dịch với ngân hàng và tổ chức tài chính, việc trao đổi thông tin chỉ liên quan đến việc gửi tài liệu được yêu cầu và dữ liệu cần thiết. Không có rủi ro nguy cơ lưu trữ và chia sẻ thông tin cá nhân với bên thứ ba. Thông tin được hoàn toàn kiểm soát bởi người dùng.

Thay thế môi giới bất động sản

Trong thế giới truyền thống, môi giới bất động sản là điều không thể tránh. Khi bán nhà, chủ nhà sẽ thuê môi giới để xử lý giấy tờ và tìm người mua. Mặc dù điều này có lợi cho người bán, nhưng hãy nhớ rằng môi giới thu phí đáng kể từ giá bán của căn nhà.

Hợp đồng thông minh thay thế môi giới, tối ưu hóa quá trình chuyển nhượng nhà mà vẫn đảm bảo tính an toàn.

Tưởng tượng quyền sở hữu ngôi nhà của bạn được mã hóa thành token trên blockchain Ethereum. Khi bạn muốn bán, bạn chỉ cần tạo hợp đồng Smart Contract với người mua. Hợp đồng này sẽ giữ chứng thư ký quỹ cho đến khi tiền của người mua được gửi đúng cách. Điều này giúp  người bán tiết kiệm tiền vì không cần trả phí cho trung gian và người mua sở hữu ngôi nhà nhanh hơn nhiều so với trước đây.

Hỗ trợ mua bảo hiểm tự động, an toàn, nhanh chóng

• Tối ưu hóa việc mua bảo hiểm: Người dùng chỉ cần đăng ký mua bảo hiểm và họ sẽ được kết nối với hợp đồng thông minh Smart Contract của nhà cung cấp. Mọi yêu cầu của hợp đồng bảo hiểm sẽ được ghi trong Smart Contract, và người dùng có thể đọc và ký kết nếu đồng ý.
• Tự động giải ngân khi kết thúc hợp đồng: Hợp đồng có hiệu lực cho đến khi bên chịu trách nhiệm cần nó. Khi kết thúc hợp đồng, người dùng chỉ cần cần tải lên biểu mẫu chứng minh nhu cầu thanh toán bảo hiểm và tiền sẽ được giải ngân tự đông và gần như là ngay lập tức.
• Hỗ trợ người dùng tối đa: Lịch sử dùng bảo hiểm sẽ được lưu trữ chính xác trên blockchain. Do đó, hợp đồng có khả năng truy xuất lịch sử người dùng vi phạm hợp đồng,… Nếu những người xuất sắc không vi phạm, họ có thể được tự động giảm giá khi gia hạn hợp đồng bảo hiểm vào lần sau. 

Hỗ trợ chuỗi cung ứng

Smart Contract có thể tự động hóa và tăng cường trách nhiệm giải trình trong tất cả các bước của chuỗi cung ứng.

Giả sử một công ty ở châu Âu muốn mua một lô hàng từ một nhà cung cấp ở châu Á.

Họ có thể tự động hóa mọi bước của giao dịch, từ đặt hàng đến giao hàng. Tất cả thông tin liên quan như thông số kỹ thuật sản phẩm, thông tin vận chuyển, điều khoản thanh toán và thời hạn thực hiện đều có trong hợp đồng thông minh Smart Contract.

Để đảm bảo hàng hóa đáp ứng kỳ vọng của người mua, Smart Contract cũng sẽ bao gồm điều kiện về chất lượng và số lượng sản phẩm. Việc sử dụng các bên trung gian như ngân hàng hoặc môi giới, cùng với các chi phí liên quan đến họ không còn cần thiết vì hợp đồng sẽ tự thực thi và không thể thương lượng.

Tiền sẽ được giữ trong tài khoản ký quỹ sau khi hợp đồng được ký cho đến khi nhà cung cấp xác nhận rằng sản phẩm đã được giao. Blockchain sẽ theo dõi và lưu trữ lịch trình giao hàng và thông tin lô hàng, cung cấp cho cả hai bên khả năng theo dõi và minh bạch hoàn toàn.

Khi hàng hóa được giao và người mua xác nhận rằng chúng đáp ứng các thông số đã thỏa thuận, hợp đồng thông minh sẽ ngay lập tức thanh toán cho nhà cung cấp. Do không có bên trung gian và giảm rủi ro gian lận, phương pháp này sẽ hiệu quả, hiệu suất và an toàn hơn.

Bitcoin có hợp đồng thông minh không?

Bản nâng cấp Taproot là bước quan trọng cho Smart Contract của Bitcoin, giải quyết vấn đề khả năng mở rộng và cải thiện khả năng xử lý giao dịch phức tạp mà không có nguy cơ tắc nghẽn. Taproot giúp Bitcoin lưu trữ các hợp đồng thông minh và thực hiện các giao dịch phức tạp hơn trên chuỗi cơ sở (base chain) của nó.

Bitcoin cũng có thể hỗ trợ Smart Contract qua các giao thức như Lightning Network, sử dụng các giao dịch đa chữ ký, gọi là hợp đồng khóa thời gian băm (HTLC). HTLC tạo điều kiện cho thanh toán Bitcoin nhanh chóng và chi phí thấp, đồng thời đảm bảo rằng các bên tham gia định tuyến thanh toán nhận được một khoản phí nhỏ mà không ảnh hưởng đến bảo mật.

Smart Contract có thể được tạo mà không cần mã hóa không?

Có, có thể tạo hợp đồng thông minh Smart Contract mà không cần mã hóa bằng cách sử dụng các nền tảng chuyên dụng. Các nền tảng này cung cấp giao diện người dùng kéo –  thả và trình chỉnh sửa trực quan, cho phép người dùng phát triển Smart Contract một cách nhanh chóng và đơn giản mà không cần chuyên môn về lập trình.

Ví dụ, Ethereum Studio là một môi trường phát triển tích hợp (IDE) trực tuyến, cung cấp mẫu để tạo hợp đồng thông minh bằng ngôn ngữ Solidity của Ethereum. Nó sử dụng giao diện kéo và thả, giúp người dùng dễ dàng tạo hợp đồng mà không cần kiến thức mã hóa. IDE là một ứng dụng phần mềm cung cấp bộ công cụ và tính năng toàn diện cho các nhà phát triển viết, kiểm thử và gỡ lỗi mã hiệu quả.

BlockApps Strato, một nền tảng blockchain, cung cấp trình chỉnh sửa trực quan để tạo hợp đồng thông minh. Đây là một ví dụ về nền tảng không yêu cầu kiến thức về mã hóa, hỗ trợ nhiều ngôn ngữ máy tính như Solidity và JavaScript, và cung cấp nhiều tùy chọn mẫu cho người dùng.

Tương lai của hợp đồng blockchain

Các hợp đồng thông minh tự động thực thi khi đáp ứng các điều kiện tiên quyết, chẳng hạn như việc chuyển nhượng nhà ở, giúp hoàn thành giao dịch ngay sau khi hợp đồng được ký kết.

Bên cạnh đó, các nền tảng hợp đồng thông minh giúp tiết kiệm thời gian và tiền bạc cho doanh nghiệp trên toàn cầu, cách mạng hóa cách doanh nghiệp tương tác với chuỗi cung ứng và khách hàng. Điều này giúp giải phóng con người khỏi công việc hành chính và quy trình quản lý, để họ có thể tập trung vào công việc hàng ngày. 

Tạm kết

Hợp đồng thông minh đã và đang được ứng dụng rộng rãi. Chúng đã có sẵn và đang trải qua thử nghiệm trong các tình huống thực tế, và sẽ nhanh chóng trở thành một phần không thể thiếu của cuộc sống cũng như thói quen của chúng ta. Trong tương lai, tiềm năng của hợp đồng blockchain này sẽ còn phát triển và mang lại nhiều lợi ích hơn nữa.

Nếu bạn cần thêm bất cứ thông tin nào về Smart Contract, hoặc muốn trở thành người nắm thông tin thị trường crypto nhanh nhất, hãy tham gia ngay group https://t.me/bitcoinvn_community

Nguồn: Contelegraph