Nếu như trước đây, dữ liệu người dùng truy cập internet bị các “ông lớn” trong ngành thao túng thì nay có Web3, toàn bộ dữ liệu khi bạn duyệt trên internet đều do chính người dùng tự xây dựng, vận hành và sở hữu chúng. Vậy Web3 là gì? Web3 sẽ mang lại lợi ích gì cho người dùng trực tuyến? Bài viết này sẽ giải đáp tường tận cho bạn.
Web3 là gì?
Web3 là một phiên bản mới của Internet, được xây dựng trên nền tảng công nghệ blockchain để trao toàn quyền sở hữu dữ liệu cho người dùng.
Ý tưởng hình thành Web3 là gì?
- Web3 là phi tập trung: Thay vì để quyền kiểm soát dữ liệu trên internet tập trung vào một bên thứ ba, Web3 đặt quyền sở hữu dữ liệu trong tay người tạo web và người dùng.
- Không cần cấp phép: Với web3, mọi người đều có quyền truy cập bình đẳng và không có phân biệt đối xử.
- Thanh toán trực tuyến: Web3 sử dụng tiền điện tử để thanh toán và gửi tiền trực tuyến thay vì dựa vào cơ sở hạ tầng lỗi thời của ngân hàng và nhà cung cấp dịch vụ thanh toán.
- Không cần trung gian: Web3 hoạt động dựa trên các ưu đãi và cơ chế kinh tế thay vì phải tin tưởng vào một bên thứ ba.
Lịch sử hình thành Web3
Hầu hết mọi người coi Internet là một phần không thể thiếu của cuộc sống hiện đại, nhưng nó đã thay đổi nhiều so với lúc mới ra đời. Để hiểu rõ hơn, chúng ta có thể chia lịch sử ngắn ngủi của Internet thành hai giai đoạn chính: Web 1.0 và Web 2.0.
Web 1.0: Chỉ đọc – Read only (1990-2004)
Năm 1989, tại CERN (Geneva), nhà khoa học máy tính Tim Berners-Lee đã phát triển các giao thức tạo nên World Wide Web (www) nhằm chia sẻ thông tin từ bất kỳ nơi nào trên Trái đất.
Web 1.0, tồn tại từ khoảng 1990 đến 2004, chủ yếu gồm các trang web tĩnh do các công ty sở hữu, với rất ít tương tác người dùng và hiếm khi có nội dung do cá nhân tạo ra. Vì vậy nó được gọi là web chỉ đọc (read-only web).
Web 2.0: Đọc – Viết (Read – Write) (2004 – nay)
Web 2.0 bắt đầu vào năm 2004 với sự ra đời của các nền tảng mạng xã hội. Thay vì read – only, web phát triển thành read – write, cho phép người dùng tạo và chia sẻ nội dung.
Các công ty cung cấp nền tảng cho phép người dùng tạo ra nội dung và thúc đẩy tương tác giữa họ. Khi số người trực tuyến tăng, một số ít công ty hàng đầu kiểm soát phần lớn lưu lượng truy cập và giá trị trên web.
Web 2.0 cũng mang lại mô hình doanh thu dựa trên quảng cáo, nơi người dùng tạo nội dung nhưng không sở hữu hay hưởng lợi từ việc kiếm tiền từ nội dung đó.
Web 3.0: Đọc – Viết – Sở hữu (Read – Write – Own)
Khái niệm ‘Web 3.0’ được đặt ra bởi đồng sáng lập Ethereum – ông Gavin Wood, ngay sau khi Ethereum ra mắt vào năm 2014. Ông Gavin đã giải quyết vấn đề bên thứ ba thao túng dữ liệu. Nhờ web3, người dùng không chỉ đọc -viết mà còn sở hữu nội dung và dữ liệu của mình.
4 yếu tố tạo nên web3 là gì?
Blockchain
Blockchain là nền tảng cơ bản của Web3. Blockchain cho phép tạo ra web3 hoạt động một cách minh bạch và an toàn mà không cần trung gian.
Tiền điện tử
Vai trò của tiền điện tử trên web3 là gì? Tiền điện tử (cryptocurrency) là phương tiện thanh toán chính trong Web3. Chúng giúp thực hiện các giao dịch trực tuyến mà không cần thông qua các ngân hàng hoặc tổ chức tài chính truyền thống.
Hợp đồng thông minh (Smart Contracts)
Hợp đồng thông minh là một yếu tố quan trọng của Web3, hoạt động như các đoạn mã tự động thực thi và được lưu trữ trên blockchain. Khi các điều kiện được đáp ứng, chúng tự động thực hiện các điều khoản đã lập trình.
Công nghệ này mở ra nhiều cơ hội mới cho các ứng dụng và dịch vụ phi tập trung, giúp Web3 trở thành hiện thực và thay đổi cách chúng ta tương tác với tiền bạc, tài sản và nhiều dịch vụ khác.
Giao thức phi tập trung
Giá trị của giao thức phi tập trung đối với web3 là gì? Hiểu một cách đơn giản, giao thức phi tập trung là các quy tắc và tiêu chuẩn cho phép các ứng dụng và dịch vụ hoạt động trên Web3. Chúng đảm bảo rằng không có cá nhân hay tổ chức nào kiểm soát toàn bộ mạng lưới.
Lợi ích của Web3 là gì?
Quyền sở hữu tuyệt đối
Web3 cho phép bạn sở hữu tài sản kỹ thuật số theo cách chưa từng có. Ví dụ, trong một trò chơi Web2, nếu bạn mua vật phẩm, chúng chỉ gắn với tài khoản của bạn. Nếu nhà phát triển xóa tài khoản hoặc bạn ngừng chơi, bạn sẽ mất những vật phẩm và giá trị đã đầu tư.
Web3 cho phép sở hữu trực tiếp bằng NFT, không một ai, kể cả nhà phát triển trò chơi có thể lấy lại quyền sở hữu của bạn. Nếu ngừng chơi, bạn có thể bán hoặc trao đổi vật phẩm trên thị trường mở để thu hồi giá trị.
Khả năng chống kiểm duyệt cực cao
Mối quan hệ quyền lực giữa các nền tảng và người tạo nội dung thường mất cân bằng.
Chẳng hạn, OnlyFans là một trang web nội dung người lớn với hơn 1 triệu người tạo nội dung, nhiều người coi đây là nguồn thu nhập chính. Vào tháng 8 năm 2021, OnlyFans đã thông báo sẽ cấm nội dung khiêu dâm, gây phẫn nộ trong cộng đồng sáng tạo, vì họ cảm thấy bị tước đi thu nhập từ nền tảng mà họ đã góp phần xây dựng. Sau phản ứng dữ dội, quyết định này đã bị hủy bỏ.
Trên Web3, dữ liệu của bạn được lưu trên blockchain, cho phép bạn mang theo danh tiếng của mình khi rời khỏi một nền tảng và chuyển sang nền tảng khác.
Web 2.0 yêu cầu người tạo nội dung phải tin tưởng vào các nền tảng, trong khi Web3 tự động cung cấp tính năng chống kiểm duyệt.
Sở hữu toàn bộ nền tảng
Trên Web3, bạn không chỉ sở hữu dữ liệu của mình mà còn có thể sở hữu toàn bộ nền tảng cùng các thành viên khác thông qua các token giống như cổ phiếu. DAO cho phép bạn tham gia vào quyền sở hữu phi tập trung và quyết định tương lai của nền tảng.
DAO là hợp đồng thông minh tự động hóa quyết định phi tập trung cho nhóm tài nguyên (token). Người dùng sở hữu token bỏ phiếu về cách sử dụng tài nguyên và mã (code) tự động thực hiện kết quả bỏ phiếu.
Bảo mật danh tính cực tốt
Nếu hỏi một trong những lợi ích lớn nhất của Web3 là gì thì câu trả lời chính là khả năng bảo mật danh tính vượt trội.
Nếu như trước, đây, mỗi lần tạo tài khoản Twitter, YouTube và Reddit, bạn phải cung cấp thông tin cá nhân và dữ liệu này có thể bị lộ thì với Web3, bạn có quyền kiểm soát danh tính kỹ thuật số qua địa chỉ Ethereum. Bởi hồ sơ Ethereum Name Service (ENS), hỗ trợ đăng nhập bởi 1 tài khoản duy nhất, an toàn, chống kiểm duyệt và hoàn toàn ẩn danh.
Thanh toán trực tuyến nhanh gọn, không cần bên thứ ba
Web2 dựa vào ngân hàng và nhà cung cấp thanh toán, loại trừ những người không có tài khoản ngân hàng hoặc sống ngoài quốc gia. Web3 sử dụng token như ETH để gửi tiền trực tiếp qua trình duyệt, không cần bên thứ ba tham gia.
Nhược điểm của Web3 là gì?
Hạn chế số lượng người tiếp cận
Các tính năng quan trọng của Web3, như đăng nhập bằng Ethereum hiện đã miễn phí cho tất cả người dùng. Tuy nhiên, phí giao dịch cao vẫn là rào cản lớn, đặc biệt ở các quốc gia đang phát triển.
Ethereum đang giải quyết vấn đề này thông qua lộ trình phát triển và các giải pháp mở rộng lớp 2. Công nghệ hiện đã sẵn sàng, nhưng cần thời gian để tiếp cận rộng rãi đến người dùng.
Trải nghiệm người dùng phức tạp
So với web2, web3 có cấu trúc phức tạp hơn, giao diện cũng chưa trực quan nên người dùng cần nhiều thời gian để tìm hiểu.
Các nhà cung cấp ví điện tử đang nỗ lực giải quyết vấn đề này, nhưng vẫn cần thêm bước tiến mới trước khi Web3 được áp dụng rộng rãi.
Nhiều kiến thức mới, cần thời gian để tiếp thu
Web3 giới thiệu các mô hình mới khác biệt so với Web2.0, đòi hỏi người dùng phải học cách nghĩ mới. Tương tự như nỗ lực giáo dục khi Web1.0 trở nên phổ biến vào cuối những năm 1990, Web3 cũng cần các sáng kiến giáo dục để giúp người dùng Web2 hiểu các mô hình mới.
Ethereum.org hỗ trợ giáo dục Web3 qua Chương trình Dịch thuật, nhằm dịch nội dung quan trọng của Ethereum sang nhiều ngôn ngữ khác nhau.
Cơ sở hạ tầng tập trung
Hệ sinh thái Web3 còn non trẻ và đang phát triển nhanh, chủ yếu phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng tập trung như GitHub, Twitter và Discord. Nhiều công ty Web3 đang lấp đầy những khoảng trống này. Tuy nhiên, việc xây dựng cơ sở hạ tầng chất lượng và đáng tin cậy vẫn cần rất nhiều thời gian.
Top 10 dự án tiền điện tử khai thác trên web3 nổi tiếng hiện nay
1. Ethereum (ETH)
Ethereum là nền tảng Web3 tiên phong, cho phép triển khai hợp đồng thông minh và ứng dụng phi tập trung (dApps). Ethereum không chỉ cung cấp cơ sở hạ tầng cho các dApps mà còn hỗ trợ các dịch vụ tài chính phi tập trung (DeFi) và NFT, định hình tương lai của Web3 với sự phi tập trung và quyền sở hữu của người dùng.
2. Solana (SOL)
Solana là một nền tảng Web3 nổi bật với hiệu suất cao và khả năng mở rộng vượt trội. Nó hỗ trợ các hợp đồng thông minh và dApps, nổi bật với tốc độ giao dịch nhanh và phí thấp, giúp các ứng dụng DeFi và NFT hoạt động hiệu quả.
3. Polygon (MATIC)
Polygon là giải pháp mở rộng Layer 2 cho Ethereum, cung cấp các công cụ để cải thiện tốc độ và giảm phí giao dịch trên mạng Ethereum. Polygon giúp mở rộng khả năng của Web3, hỗ trợ các dApps và các giao thức DeFi trong một môi trường hiệu quả hơn.
4. Arbitrum
Arbitrum là một giải pháp mở rộng Layer 2 cho Ethereum, sử dụng công nghệ Rollup để xử lý giao dịch nhanh hơn và giảm phí. Arbitrum là một phần quan trọng của Web3, Arbitrum giúp cải thiện hiệu suất mạng Ethereum và hỗ trợ các ứng dụng phi tập trung.
5. Pokadot (DOT)
Polkadot là nền tảng Web3 đa chuỗi, cho phép kết nối nhiều blockchain khác nhau và hỗ trợ các parachain. Được thiết kế để tạo ra một mạng lưới blockchain liên kết, Polkadot giúp phát triển một hệ sinh thái Web3 mở rộng và tích hợp, hỗ trợ nhiều loại ứng dụng và dịch vụ.
6. Chainlink (LINK)
Chainlink là một mạng lưới oracle phi tập trung trong Web3, cung cấp dữ liệu ngoài chuỗi cho các hợp đồng thông minh. Chainlink giúp các dApps truy cập dữ liệu từ thế giới thực một cách an toàn và chính xác, tạo điều kiện cho sự phát triển của nhiều ứng dụng Web3.
7. Fantom (FTM)
Fantom là nền tảng blockchain hiệu suất cao sử dụng công nghệ DAG để đạt được tốc độ giao dịch nhanh và khả năng mở rộng lớn. Token FTM được sử dụng để thanh toán phí giao dịch và khuyến khích người dùng. Fantom hỗ trợ dApps và dịch vụ DeFi với phí thấp.
8. AAVE
AAVE là giao thức DeFi phi tập trung cho phép người dùng vay và cho vay tài sản tiền điện tử mà không cần trung gian. Token AAVE được sử dụng để quản trị và cung cấp ưu đãi. AAVE giúp cung cấp các dịch vụ tài chính phi tập trung, an toàn và linh hoạt.
9. Optimism
Optimism là giải pháp mở rộng Layer 2 cho Ethereum, sử dụng công nghệ Optimistic Rollup để tăng tốc độ và giảm chi phí giao dịch. Optimism cải thiện hiệu quả cho các dApps và giao thức DeFi trên Ethereum, giúp giảm tải và nâng cao trải nghiệm người dùng.
10. The Graph (GRT)
The Graph cho phép các nhà phát triển truy vấn và tìm kiếm dữ liệu blockchain một cách hiệu quả. Nền tảng này sử dụng token GRT để khuyến khích người tham gia lập “chỉ mục” và cung cấp dữ liệu cho các ứng dụng phi tập trung. Với The Graph, các dApps có thể truy cập dữ liệu blockchain nhanh chóng và dễ dàng, giảm thiểu thời gian và công sức cần thiết để phát triển và duy trì các ứng dụng Web3.
Kết luận
Trong nhiều năm qua, sự quan tâm đến tiền điện tử, các giải pháp mở rộng lớp 2, quản trị mới và danh tính kỹ thuật số đã tăng mạnh. Dù Web3 vẫn đang trong giai đoạn đầu, việc cải thiện cơ sở hạ tầng hứa hẹn sẽ làm tương lai của Web trở nên sáng sủa hơn.
Hy vọng rằng bài viết này đã giúp bạn hiểu được Web3 là gì và cách chúng thay đổi nền tảng internet hiện đại. Tham gia ngay cộng đồng của chúng tôi trên Telegram để trao đổi và học hỏi thêm nhiều kiến thức mới về tiền điện tử!
Nguồn: Ethereum.org
