UTXO bitcoin là một trong những chức năng quan trọng giúp bạn quản lý tiền của mình một cách khoa học. Nhất là những ai đang bắt đầu tự lưu ký bitcoin và quyết định “trở thành ngân hàng của chính mình.” thì việc nắm bắt cách thức hoạt động của UTXO sẽ giúp bạn bảo vệ quyền riêng tư.và cắt giảm tối đa phí giao dịch.
Vậy cụ thể UTXO bitcoin là gì? Và làm thế nào để quản lý bitcoin một cách khoa học, giúp tăng cường bảo mật và tiết kiệm chi phí? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm ra câu trả lời.
1. UTXO bitcoin là gì?
UTXO là từ viết tắt của “đầu ra giao dịch chưa sử dụng”. Hiểu một cách đơn giản, UTXO bitcoin là sự kết hợp của các tờ tiền.mà bạn có trong tài khoản của mình.
Để rõ hơn về khái niệm UTXO bitcoin là gì, chúng ta sẽ cùng so sánh 2 mô hình lưu trữ tiền.mặt khác nhau. Đó là ngân hàng và heo đất tiết kiệm.
Nếu bạn mở một tài khoản ngân hàng và gửi 100$ (trong đó có 3 tờ 20$ và 4 tờ 10$) vào đó. Ngay lập tức, 100$ của bạn sẽ bị trộn lẫn với tất cả các loại tiền mặt khác mà ngân hàng đang giữ. Bởi bạn biết đấy, ngân hàng có hàng ngàn khách hàng. Việc lưu giữ tất cả các đồng tiền mà mỗi khách hàng gửi vào sẽ rất tốn thời gian và công sức. Đặc biệt, việc lưu trữ tiền này không có ý nghĩa gì với ngân hàng cả. Nên họ chỉ cần biết họ đang giữ của bạn 100$. Và khi bạn rút 100$ thì số lượng tờ tiền bạn nhận được có thể là 2 tờ 50$, hoặc 10 tờ 10$.
Trong khi đó, nếu bạn bỏ 100$ vào một con heo đất.thì quá trình lưu trữ tiền mặt lại diễn ra hoàn toàn khác. Bạn bỏ 5 tờ 20$ thì khi bạn đập ống heo, bạn vẫn nhận được 5 tờ 20$. Bạn bỏ 10 tờ 10$ thì số lượng tiền bạn nhận lại được vẫn y nguyên như cũ.
Nhìn chung, mô hình tài khoản ngân hàng giống hệt dịch vụ lưu ký giữ tiền mặt.của một sàn giao dịch giữ bitcoin. Khi bạn để bitcoin trên sàn giao dịch thì bitcoin của bạn sẽ bị trộn lẫn với tất cả bitcoin của người dùng khác. Trong khi đó, mô hình con heo đất giống như cách bạn tự lưu giữ bitcoin của mình. Toàn bộ số lượng bitcoin sẽ được lưu giữ vẹn nguyên như những gì bạn có.
Giả sử bạn gửi 0.9 BTC vào ví A trong một giao dịch duy nhất,.gửi 0.1 BTC vào ví B trong 9 lần, gửi 1 lần 0.5BTC và 1 lần 0.4 BTC vào ví C. Mặc dù tổng BTC của mỗi ví vẫn là 0.9 nhưng lúc này các con số sẽ được thể hiện như sau:
- Ví A bao gồm 0.9 BTC duy nhất có nghĩa là ví A có 1 UTXO.
- Với ví B con số 0.1 BTC xuất hiện 9 lần, có nghĩa là ví B có 9 UTXO.
- Ví C bao gồm 0.5BTC và 0.4 BTC, tương đương ví C có 2 UTXO.
Khi bạn chuyển một khoản tiền 0.9 BTC vào ví,.kết quả là bạn có 1 UTXO duy nhất trị giá 0,9 BTC. Nếu bạn gửi 9 lần 0.1 BTC thì bạn có 9 UTXO với tổng trị giá 0,9 BTC.
2. UTXO Bitcoin không giới hạn mệnh giá
Nếu như đồng tiền Đô-la Mỹ có các mệnh giá 1$, 2$, 5$, 10$, 50$, 100$… Tiền Việt nam có các mệnh giá 1.000 VNĐ, 2.000VNĐ… Tất cả những đồng tiền mặt này đều cố định và chúng thường là bội số của 5 hoặc 10.thì Bitcoin UTXO có thể tồn tại với bất kỳ số lượng nào. Bạn có thể gửi tiền vào ví bitcoin với số tiền 3.0610477 BTC. Khi làm như vậy, bạn sẽ có một UTXO duy nhất tồn tại trong mệnh giá đó.
Ngay lúc này, chắc chắn bạn sẽ băn khoăn tự hỏi:.liệu 1 UTXO là 0,9 BTC hoặc 9 UTXO 0,1 BTC thì có gì quan trọng, đúng không? Đừng nóng vội, tất cả sẽ được bật mí nhanh thôi!
Tại sao UTXO bitcoin lại được gọi là “đầu ra giao dịch chưa sử dụng”?
Bất kì giao dịch bitcoin nào cũng có đầu vào và đầu ra. Có người gửi và người nhận. Các yếu tố đầu vào là chủ sở hữu trước đây của tiền và số tiền họ đang gửi. Đầu ra là chủ sở hữu mới của tiền và số tiền họ đang nhận. Có thể chỉ có một đầu vào duy nhất hoặc nhiều đầu vào cho bất kỳ giao dịch nào, cũng như chỉ một đầu ra hoặc nhiều đầu ra.
Với ý nghĩ đó, cụm từ “đầu ra giao dịch” sẽ có ý nghĩa khi bạn gửi bitcoin vào ví của mình. Ví của bạn là nơi nhận giao dịch và do đó nó nhận được kết quả đầu ra. Từ “chưa sử dụng” chỉ đơn giản có nghĩa là bạn chưa chuyển bitcoin ra khỏi chiếc ví của mình.
3. Tại sao UTXO lại quan trọng?
Nếu bitcoin của bạn nằm trong tay người giám hộ – bạn không cần nghĩ về UTXO. Tuy nhiên, nếu bạn tự giữ tiền trong ví thì các UTXO lại khá quan trọng. Giả sử, khi thanh toán cho ai đó bằng tiền mặt có trong con heo đất của bạn, bạn có thêm một bước nữa là phải quyết định xem bạn sẽ dùng tờ tiền nào trong con heo đất ấy. Cũng giống như bạn có thêm một bước chọn UTXO khi thanh toán bitcoin.
Nếu trước đây, bạn đã sử dụng bitcoin từ ví tự lưu trữ và tự hỏi tại sao bạn chưa bao giờ phải chọn UTXO thì câu trả lời là bởi vì nhiều giao diện ví cố gắng làm cho mọi thứ trở nên đơn giản và thân thiện với người dùng. Họ sẽ tự động chọn UTXO cho bạn, bởi vì họ không muốn người dùng mới bị choáng ngợp bởi sự phức tạp.
Tuy nhiên, để có quyền sở hữu thực sự đối với bitcoin và có toàn quyền kiểm soát các quyết định được đưa ra, nhiều giao diện ví sẽ có một tính năng “nâng cao” để lựa chọn UTXO, thường được gọi là chức năng “Kiểm soát tiền xu”. Nếu ứng dụng ví bạn sử dụng không cung cấp tính năng kiểm soát tiền xu, bạn sẽ có thể mở ví trong một ứng dụng ví khác.
Việc chọn thủ công các UTXO khi giao dịch sẽ tác động đến bạn trên 2 mặt:
- Quyền riêng tư: UTXO mà bạn chọn có thể xác định thông tin bạn chia sẻ với người nhậnvề số dư trong ví và lịch sử giao dịch của bạn.
- Phí giao dịch: Kích thước UTXO của bạn có thể ảnh hưởng đến phí giao dịch bạn phải trả.
Chúng ta hãy xem xét cả hai điều này.
3.1 Chọn UTXO thủ công giúp bạn bảo vệ quyền riêng tư
Ở ví dụ trước, chúng ta đã thảo luận về việc có 9 UTXO với mệnh giá 0.1 BTC hoặc 1 UTXO với mệnh giá 0.9 BTC. Câu hỏi đặt ra là: điều gì sẽ xảy ra nếu bạn muốn gửi cho ai đó 0.2 BTC?
Trong trường hợp đầu tiên, với 9 UTXO 0.1 BTC, bạn có thể lấy 2 UTXO hoạt động như hai đầu vào cho giao dịch và gửi chúng đến người nhận. Người đó sẽ nhận được 1 UTXO duy nhất với mệnh giá 0.2 BTC. Điều này cực kì đơn giản đúng không?
Tuy nhiên, trong trường hợp thứ hai, bạn chỉ có 1 UTXO duy nhất mệnh giá 0.9 BTC. Lúc này, bạn buộc phải đi đổi 0.9 BTC này thành hai khoản riêng lẻ là 0.2BTC và 0.7 BTC. Nếu bạn gửi 0,2 BTC cho người nhận, thì bạn sẽ nhận lại 1 UTXO trị giá 0,7 BTC vào ví của mình (dưới dạng UTXO mới trên địa chỉ ví mới):
Hạn chế của phương pháp này là chúng sẽ tiết lộ nhiều thông tin hơn về ví của bạn. Bởi blockchain của bitcoin là một sổ cái công khai,.vì vậy tất cả các giao dịch đều có thể xem được. Người đã nhận 0.2 BTC có thể tìm kiếm giao dịch.và phát hiện ra rằng bạn đã gửi 0.7 BTC ở đâu đó như một đầu ra bổ sung. Họ có thể giả định rằng 0.7 BTC có thể là sự thay đổi của bạn.từ UTXO với mệnh giá 0.9 BTC. Vì vậy về cơ bản, bạn đã tiết lộ với người này rằng.bạn có ít nhất 0.7 BTC khác trong ví của mình. Hơn nữa, họ có thể theo dõi UTXO mệnh giá 0.7 BTC.và theo dõi các giao dịch trong tương lai của nó.
Nhìn chung, hiếm khi bạn có UTXO với số lượng bitcoin khớp với số tiền mà bạn muốn gửi. Ngay cả trong tình huống có 9 UTXO, mỗi UTXO mệnh giá 0.1 BTC, nếu bạn cần gửi cho ai đó số tiền 0.05 hoặc 0.25 BTC thì bạn cũng buộc phải đổi tiền. Tuy nhiên, số tiền dư còn lại sau khi chuyển của mỗi UTXO sẽ ít hơn và số dư trong ví dù bị tiết lộ nhưng không ảnh hưởng nhiều đến quyền riêng tư.
Kết luận 1: chọn UTXO mệnh giá nhỏ khi gửi bitcoin sẽ giúp bảo vệ quyền riêng tư của bạn. Tuy nhiên, việc có một loạt UTXO với số tiền nhỏ trong ví thì bạn cũng sẽ mất nhiều khoản phí đấy nhé!
3.1 UTXO ảnh hưởng đến phí giao dịch bitcoin
Có hai yếu tố quyết định phí bạn sẽ trả để xử lý giao dịch của mình:
- Mức phí bạn đã chọn (giá mỗi byte dữ liệu)
- Lượng dữ liệu mà giao dịch của bạn yêu cầu
Mặc dù hầu hết các ví bitcoin đều cho phép bạn chọn mức phí mà bạn sẵn sàng trả, nhưng bạn lại ít có quyền kiểm soát lượng dữ liệu mà giao dịch của bạn sẽ sử dụng.
Hiểu đơn giản: Dữ liệu cần thiết cho giao dịch của bạn phụ thuộc vào số lượng đầu vào và đầu ra. Nếu số lượng đầu vào càng lớn (phụ thuộc vào số UTXO bạn đang chọn từ ví của mình) thì lượng dữ liệu sử dụng càng nhiều, dẫn đến chi phí càng đắt.
Ví dụ: Nếu bạn có một UTXO là 0.9 BTC và bạn muốn gửi 0.6 BTC cho bạn bè, bạn sẽ chỉ có 1 đầu vào:
Trong khi đó, nếu bạn có 9 UTXO 0.1 BTC thì bạn buộc phải có 6 đầu vào,.mỗi đầu vào trị giá 0.1 BTC.
Như vậy, chi phí bạn gửi 0.6 BTC từ 1 UTXO 0.9BTC sẽ rẻ hơn rất nhiều.so với gửi 6 UXTC 0.1 BTC.
Kết luận 2: Bạn càng giữ nhiều UTXO trong ví, thì bạn càng phải trả nhiều phí hơn khi chuyển tiền. Nếu thị trường phí nóng lên trong khi bạn cần gửi bitcoin,.thì việc có nhiều UTXO với mệnh giá BTC nhỏ thì bạn buộc phải “gánh” một khoản phí khá đắt đỏ.
4. Đâu là cách quản lý UTXO lý tưởng nhất?
Như đã giải thích ở trên, bitcoin được đóng gói thành các UTXO với giá trị lớn có thể giúp bạn tiết kiệm phí khi chuyển BTC,.nhưng cũng có thể làm giảm quyền riêng tư của bạn. Trong khi đó, UTXO nhỏ có thể bảo mật quyền riêng tư tốt, nhưng cũng có thể dẫn đến phí giao dịch cao hơn.
Lúc này đây, bạn có thể cân nhắc 3 kỹ thuật chính để quản lý UTXO:
- Kiểm soát tần suất gửi tiền của bạn
- Thực hiện hợp nhất UTXO
- Thực hiện CoinJoins
Kiểm soát tần suất gửi tiền
Đây là kỹ thuật đơn giản nhất mà bạn có thể sử dụng.
Bạn biết đấy, mỗi khoản tiền gửi vào ví của bạn sẽ tạo ra một UTXO mới. Vì vậy nếu bạn mua bitcoin hàng ngày trên một sàn giao dịch và sau đó gửi thẳng về ví,.bạn sẽ phải giao dịch với nhiều UTXO. Thay vào đó, bạn có thể mua bitcoin trên sàn giao dịch hàng ngày,.nhưng chỉ chuyển nó vào ví của bạn mỗi tuần một lần hoặc hai lần một tháng. Bằng cách đó, bạn hoàn toàn có thể tự kiểm soát UTXO của mình.
Thực hiện hợp nhất UTXO
Nếu bạn có 9 UTXO, mỗi UTXO 0.1 BTC, bạn có thể hợp nhất chúng. Chỉ cần gửi tất cả 9 UTXO trở lại một địa chỉ mới trên ví của bạn. Kết quả cuối cùng bạn nhận được sẽ là 1 UTXO mệnh giá 0.9 BTC.duy nhất nằm trong ví của bạn (trừ đi phí giao dịch).
Nếu bạn thực hiện hợp nhất khi phí giao dịch thấp, thì bạn có thể tiết kiệm chi phí đáng kể. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng: việc hợp nhất các UTXO này với nhau sẽ khiến bất kì ai theo dõi chuỗi khối blockchain cũng có thể biết rằng:.số tiền đó đang được 1 người dùng kiểm soát. Và quyền riêng tư của bạn sẽ bị suy giảm.
Thực hiện CoinJoin
Kỹ thuật CoinJoin là một quy trình nâng cao nhằm tăng quyền riêng tư của bạn.bằng cách phối hợp chi tiêu với các bên khác. Nhờ đó, bitcoin của bạn khó bị theo dõi hơn nhiều. Hành động này thường yêu cầu phần mềm chuyên dụng.và chúng tôi sẽ sớm đề cập sâu hơn vấn đề này trong một bài viết khác.
Trên đây là một số thông tin cơ bản về UTXO bitcoin và tầm quan trọng của nó.đối với những người sử dụng đồng tiền kỹ thuật số này. Để không bỏ lỡ các thông tin mới nhất về bitcoin tại Việt Nam, bạn nhớ thường xuyên theo dõi BitcoinVN News nhé!
Nguồn: Unchained.com
